Δευτέρα 8 Δεκεμβρίου 2008

Μιλάτε ελληνικά;

Αφορμή για αυτήν την ανάρτηση στάθηκε η δράση μου στο Κυριακάτικο Σχολείο Μεταναστών. Πρόκειται για ένα σχολείο που δρα εδώ και τέσσερα χρόνια με την αρωγή ιδιωτών, προκειμένου να μάθουν την ελληνική γλώσσα όσοι ταλαίπωροι μετανάστες καταφθάνουν στη χώρα μας.

Την προηγούμενη Κυριακή είχα μάθημα με ένα τμήμα μεταναστών και τους δίδασκα βασικές προτάσεις επικοινωνίας, με την ελπίδα κάποτε να εξοικειωθούν με τη γλώσσα, ώστε να μπορέσουν να επιβιώσουν στη χώρα μας… Στην προσπάθειά μου αυτή εφηύρα υποθετικούς διαλόγους προκειμένου να εγκλιματίσω όσο το δυνατόν περισσότερο τους μαθητές μου στην ελληνική γλώσσα και πραγματικότητα. Εκεί βρέθηκα μπροστά σε μία έκπληξη!!!

Συνάντησα λοιπόν την εξής πρόταση στο βιβλίο:
Δύο φίλες συζητούν μεταξύ τους και η μία ρωτάει την άλλη: Πώς τα πέρασες με τον Κώστα στην Αίγινα;


Εξηγώ ότι οι απαντήσεις μπορεί να ποικίλουν ανάλογα με το ποιος ρωτάει, με το πώς τα πέρασε τελικά ο ερωτηθέν και μπορεί να είναι μονολεκτικές ή περιφραστικές, κλπ. Στην πορεία αποφασίζω να αναφέρω ένα παράδειγμα για την κάθε περίπτωση.

1η περίπτωση

Ερώτηση:
Πώς τα πέρασες με τον Κώστα στην Αίγινα;

Πιθανές απαντήσεις
:
Καλά, καταπληκτικά, υπέροχα, συμπαθητικά, θαυμάσια, χάλια, βαρετά, κλπ.

Εξηγώ ότι οι απαντήσεις εξαρτώνται από το πώς πραγματικά τα πέρασε η ερωτηθείσα στην Αίγινα. Έτσι μονολεκτικές απαντήσεις του τύπου: Καλά, καταπληκτικά, υπέροχα, συμπαθητικά, θαυμάσια, δείχνουν ακριβώς πώς τα πέρασε η ερωτηθείσα στην Αίγινα και οι διαβαθμίσεις αυτό το σκοπό έχουν, να δηλώσουν με ακρίβεια πώς ήταν το ταξίδι της με τον Κώστα στην Αίγινα.

Η απάντηση καλά απέχει παρασάγγας από την απάντηση υπέροχα! Όπως και η απάντηση χάλια από την απάντηση βαρετά… Επίσης η απάντηση συμπαθητικά από την απάντηση καταπληκτικά έχει διαφορά.

Με αφορμή το σχόλιο ενός μαθητή αναγκάστηκα να δώσω εξηγήσεις και σε άλλες μονολεκτικές απαντήσεις του τύπου: γαμώ εξηγώντας ότι η ερωτηθείσα πράγματι πέρασε υπέροχα, καταπληκτικά, θαυμάσια. Αντίθετα η απάντηση γάματα δείχνει ακριβώς την απογοήτευση της ερωτηθείσας για την προηγηθείσα εκδρομή στην Αίγινα. Από την άλλη η απάντηση γαμάτα δείχνει τον ενθουσιασμό της ερωτηθείσας για την εκδρομή που πραγματοποίησε. (Αξιοσημείωτη είναι η διαφορά του τόνου, στην πρώτη περίπτωση στην προπαραλήγουσα, ενώ στη δεύτερη στην παραλήγουσα, μια τόσο μικρή διαφορά που αλλάζει τελείως το νόημα της λέξης).

2η περίπτωση

Ερώτηση: Πώς τα πέρασες με τον Κώστα στην Αίγινα;

Πιθανές απαντήσεις: Ασ‘ τα να πάνε, εξηγώ ότι το ρήμα εδώ δε λειτουργεί ως συνήθως, είναι μία έκφραση που δηλώνει ότι η ερωτηθείσα δεν τα πέρασε καλά, ίσως περίμενε να τα περάσει καλύτερα. Η απάντηση όμως γάμησέ τα δείχνει την πλήρη απογοήτευσή της ερωτηθείσας, ενώ η απάντηση γάμησέ τον μαλάκα (Κώστας), δείχνει ότι ο «μαλάκας» (Κώστας) φταίει που δεν τα πέρασε καλά η ερωτηθείσα. Από την άλλη η απάντηση καλά... πολύ μαλάκας! (Κώστας), δείχνει ότι η ερωτηθείσα βρέθηκε μπροστά σε μία δυσάρεστη έκπληξη (Κώστας), που τελικά στάθηκε αφορμή να περάσει χάλια στην Αίγινα.

Υπάρχει όμως και η απάντηση: γαμώ τις φάσεις, εδώ το ρήμα δε δηλώνει την ενέργεια του υποκειμένου αλλά την καταπληκτική εντύπωση που έχει η ερωτηθείσα για το ταξίδι που πραγματοποίησε, ενώ η απάντηση γαμώ τις κολωφάσεις δηλώνει ακριβώς το αντίθετο με την απλή πρόσθεση του συνθετικού κωλο-

3η περίπτωση:

Ερώτηση: Πώς τα πέρασες με τον Κώστα στην Αίγινα;


Πιθανές απαντήσεις:

Καλά μιλάμε θεός (ο Κώστας), εδώ η ερωτηθείσα εκφράζει τον ενθουσιασμό της για τον παρτενέρ και λιγότερο για το μέρος, ενώ η απάντηση δεν έχει το θεό του κρύβει την απογοήτευσή της για τον Κώστα και όχι για το μέρος.
Στην περίπτωση της απάντησης: γαμώ τα μέρη εδώ φαίνεται η ερωτηθείσα συνεπαρμένη από το μέρος, μοιάζει να αγνοεί τον Κώστα, ενώ κατ’ ουσίαν μπορεί να μην είναι κι έτσι. Από την άλλη η απάντηση: γαμηθήκαμε στο περπάτημα δείχνει μια σύμπνοια της εν λόγω παρέας, αλλά εν τέλει η εντύπωση του ταξιδιού δεν είναι και η καλύτερη.

Η απάντηση που να στα λέω κρύβει τη διάθεση της ερωτηθείσας να διηγηθεί κάτι απρόσμενο που συνέβη στο ταξίδι, ενώ η απάντηση: που να στα λέω κλάσαμε μαλλί δείχνει με περισσότερη ακρίβεια το αιφνίδιο γεγονός που πρόκειται να περιγράψει η ερωτηθείσα. Και σε αυτήν την περίπτωση το ρήμα δε δείχνει τη λειτουργία του υποκειμένου.

Με εκείνα και με τ' αλλα χτύπησε το κουδούνι κι εγώ εξουθενωμένη σκεφτόμουν πράγματι η ελληνική γλώσσα έχει απέραντες δυνατότητες... Το θέμα είναι τις χρησιμοποιούμε;